In feite zijn er twee situaties waarin de t-toets gebruikt kan worden:
- de gemiddelden van twee onafhankelijke steekproeven worden (onderling) vergeleken. In dit geval gebruiken we de t-toets voor twee gemiddelden.
- het gemiddelde van één steekproef, of de verschilscore van twee afhankelijke steekproeven wordt met een vaste waarde vergeleken. In deze situatie, waarbij géén sprake is van onafhankelijke steekproeven, wordt een andere variant van de t-toets gebruikt: de t-toets voor één gemiddelde.
Dit onderscheid tussen de t-toets voor één gemiddelde en de t-toets voor twee gemiddelden is heel belangrijk. De t-toets voor twee gemiddelden kan echt alleen gebruikt worden als het gaat om twee onafhankelijke steekproeven. Het is vooral verwarrend als er wel sprake is van twee steekproeven, terwijl deze niet onafhankelijk zijn. Dat is bijvoorbeeld het geval bij herhaalde metingen: op twee verschillende tijdstippen worden data van dezelfde personen verkregen. In deze situatie moeten er eerst verschilscores worden berekend, waarna de t-toets voor één gemiddelde gebruikt kan worden.
